Dưới con mắt của người bình thường, chúng ta có thể thấy sự khác nhau giữa công trình phương Tây và phương Đông. Các công trình đền thờ kiểu Gothic có mái cao, chóp nhọn và như đang cố gắng vươn mình lên bầu trời. Đối với các công trình phương Đông, từ chùa chiền, cung điện đến nhà ở được đặc trưng bởi mái nhà rộng lợp ngói, mái hiên sâu tạo ra các bóng tối. Đôi khi, ngay cả ban ngày dưới mái hiên lớn, khả năng ánh sáng thâm nhập qua các ô cửa sổ để vào phòng cũng rất khó khăn.

Những hình thức công trình này được tạo ra bởi lối sống và điều kiện tự nhiên tại mỗi khu vực. Tại phương Tây, mái nhà được quan niệm che mưa hơn là che nắng. Trái lại, ở các nước phương Đông, ngoài đảm bảo che nắng che mưa, mái còn có nhiệm vụ che mưa hắt ngang bởi vật liệu xây dựng tường không dùng gạch, xi măng, kính mà là các vật liệu tự nhiên như gỗ, đất, tranh… Do đó, bóng tối trong không gian đã hình thành một cách tự nhiên từ chính trong cuộc sống hàng ngày từ xa xưa.

”Cái đẹp luôn phát triển từ thực tế cuộc sống. Ông cha chúng ta, những người buộc phải sống trong những căn phòng tối tăm, khám phá vẻ đẹp từ trong bóng tối, và cuối cùng sử dụng bóng tối phù hợp với mục đích làm đẹp”, “Sự tươi sáng được nhìn thấy trong những ngôi nhà hiện đại, nhưng chính trong bóng tối mới ẩn chứa chất thơ và vẻ đẹp tinh tế”. Đó là một số trích dẫn trong cuốn sách “In Praise of Shadows: Architecture”, nhà văn Junichiro Tanizaki -1933, là một trong những chuyên đề mà mỗi một kiến trúc sư phải biết từ những năm ngồi trên ghế nhà trường. 

Ngày nay chúng ta đã quen với những ngôi nhà hiện đại được thiết kế với nhiều cửa sổ lấy ánh sáng vào phòng và làm bừng sáng mọi ngóc ngách không gian, từ đó chúng ta đang dần mất đi những bóng tối trong cuộc sống. Để làm nổi bật được ánh sáng đang sử dụng chúng ta cần những bóng tối xung quanh. Từ đó, phải thừa nhận rằng bóng tối là một phần cần thiết trong không gian sống. Dưới ánh đèn huỳnh quang đơn điệu và chói loá, bữa cơm dù có ngon đến đâu cũng giảm đi một nửa cảm giác ngon miệng vì sự bắt mắt. Không thể tập trung đọc một cuốn sách khi ánh sáng gắt bao trùm.

In Praise of Shadows – một nét đẹp trong văn hoá truyền thống Nhật Bản, nhắc nhở chúng ta một lối sống khiêm tốn và tôn trọng những bóng tối. Từ các công trình kiến trúc bảo tàng nghệ thuật đến những ngôi nhà truyền thống tại Kyoto, chúng đều mang lại cho người tham quan một cảm giác thanh bình, yên tĩnh và thoát khỏi nhịp sống hối hả bên ngoài. Các không gian bên trong đòi hỏi một độ tối nhất định, hoàn toàn yên tĩnh để có thể nghe thấy cả tiếng vò vè của muỗi. Đây được gọi là nơi “tinh thần thực sự được nghỉ ngơi”.

Người Nhật xưa không cố gắng loại bỏ bóng tối. Thay vào đó, họ sử dụng bóng tối như một phần thiết kế để tạo ra một thế giới không gian có chiều sâu. Trên thực tế, vẻ đẹp của một căn phòng tatami Nhật Bản hoàn toàn được tạo nên bởi sự chuyển màu của bóng tối và sự đơn giản mộc mạc của chúng.

Fig1: Ánh sáng dịu nhẹ, gián tiếp tạo ra các bóng có độ sáng khác nhau. Trong phòng bếp, ánh sáng dịu nhẹ xuyên qua rèm cửa sổ, chiếu qua những cánh cửa Shoji tạo ra một hiệu ứng ánh sáng tuyệt đẹp.
Fig2: Ánh sáng sau khi chiếu qua của Shoji trông giống như ánh sáng tự nhiên đã được lọc. Sự tương phản giữa độ sáng mờ nhạt của cánh cửa Shoji và bóng tối xung quanh tạo ra một không gian có chiều sâu không ngờ tới. Đó là cách cảm nhận cái đẹp không gian trong kiến trúc truyền thống Nhật Bản.